Pomorska Kolej Metropolitalna wraz z Oddziałem Gdańskim Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Komunikacji RP wspólnie podjęli działania mające na celu popularyzację dorobku inżynierów kolejnictwa Pomorza Gdańskiego w latach powojennych. Odnalezione niedawno stare maszynopisy opisujące plany rozwoju kolei w naszym regionie przy wsparciu Biblioteki Politechniki Gdańskiej zostały profesjonalnie zeskanowane i sukcesywnie będą udostępniane w Pomorskiej Bibliotece Cyfrowej dla wszystkich zainteresowanych historią kolei na Pomorzu.
Spośród odnalezionych w gdańskim archiwum SITK RP dokumentów wybrano te, które opisywały wizje rozwoju transportu kolejowego na Pomorzu Gdańskim oraz w obrębie aglomeracji gdańskiej. Znajdują się wśród nich m.in. maszynopisy opisujące niezrealizowane koncepcje jak np.: nowe warianty przebiegu linii SKM (przymorska, zachodnia, południowa) oraz tak śmiałe projekty jak tunel kolejowy pod Martwą Wisłą czy pod basenem portu w Gdyni na Oksywie. Wśród zbiorów znajduje się także szczegółowy opis obsługi transportu kolejowego dla zespołu elektrowni jądrowej „Żarnowiec” wraz z planami schematycznymi linii kolejowych i opisem taboru do obsługi tego połączenia, opisy historii elektryfikacji węzła gdańskiego oraz imponujących nawet jak na dzisiejsze realia możliwości eksploatacyjnych linii kolejowej 250 – PKP SKM Trójmiasto (od lat 80. XX wieku teoretyczna możliwość prowadzenia ruchu co 2,5 minuty!).
Z punktu widzenia PKM – jako historycznej następczyni Kolei Kokoszkowskiej, niezwykle cenny jest maszynopis dr. Janusza Kowalskiego, wielkiego orędownika odbudowy z Wrzeszcza do Kokoszek, przekonującego do tej idei już od początku lat 60. XX wieku. Co ciekawe, późniejsze materiały z lat 80. mówiące o planach rozwoju SKM wskazywały realizację odbudowy Kolei Kokoszkowskiej jako najmniej realnej i potrzebnej.
Rzeczywistość jednak sama zweryfikowała plany inżynierów – 30 lat później, już jako Pomorska Kolej Metropolitalna, trasa ta jako jedyna z wielu przed laty planowanych została ostatecznie zrealizowana…
Materiał udostępniony przez SITK RP i PKM, a następnie zeskanowany przez Bibliotekę Politechniki Gdańskiej i udostępniony publicznie w Pomorskiej Bibliotece Cyfrowej może stać się okazją do badań nad rozwojem kolejnictwa na Pomorzu.
Pierwsze 2 zeskanowane dokumenty są już dostępne w PBC i każdy zainteresowany może się z nimi zapoznać:
- Krótka historia powstania i działalności SITK RP
- Materiały z konferencji „Komunikacja miejska w aglomeracji gdańskiej w r. 2000 w nowej sytuacji gospodarczej”
Skany kolejnych odnalezionych maszynopisów będą sukcesywnie publikowane w zbiorach PBC.
Pomorska Kolej Metropolitalna od samego początku wspiera działania upamiętniające historię kolei na Pomorzu. Jako PKM SA wsparliśmy wydanie 3 książek opisujących historię dawnych linii kolejowych, w śladzie których powstała dzisiejsza linia PKM:
- „Koleją z Wrzeszcza na Kaszuby” – rok wydania: 2013, cały jej nakład został już wyczerpany; na stronie internetowej PKM dostępna jest jej wersja elektroniczna (PDF), którą wspólnie z autorem Henrykiem Jurszem udostępniliśmy bezpłatnie podczas pandemii w 2020 r., w ramach akcji „Zostań w domu”.
- „Koleją z Kokoszek do Gdyni” – rok wydania: 2021, książka cały czas jest dostępna w sprzedaży.
- „Kolejowym bajpasem z Trójmiasta do Kartuz” – rok wydania: 2024, książka cały czas jest dostępna w sprzedaży.
Niewykluczone, że znalezione w archiwach gdańskiego SITK RP dokumenty staną się inspiracją do napisania kolejnej publikacji opisującej np. niezrealizowane projekty w transporcie kolejowym na Pomorzu Gdańskim – w obliczu planów budowy PKM Południe oraz usamorządowienia PKP SKM Trójmiasto. Wstępne rozmowy na ten temat już trwają.
Kolejną historyczną pamiątką, o którą zadbaliśmy, są relikty wiaduktów dawnej Kolei Kokoszkowskiej. W 2103 roku w związku z budową Pomorskiej Kolei Metropolitalnej konieczne było wyburzenie starych wiaduktów (bądź ich pozostałości) dawnej Kolei Kokoszkowskiej, w której śladzie częściowo budowana była wówczas nowa linia PKM. Zanim jednak 13 reliktów przedwojennej linii kolejowej zostało zburzonych, każdy z nich – na zlecenie PKM SA – został zeskanowany specjalistycznym skanerem 3D przez Wojewódzkie Biuro Geodezji i Terenów Rolnych w Gdańsku. Tak dokładna dokumentacja pozwoliła następnie na stworzenie trójwymiarowych animacji każdego z historycznych już obiektów, które dostępne są publicznie na kanale YouTube PKM. Dzięki temu wciąż można je wirtualnie „zwiedzać”, chociaż od ponad dekady nie ma ich już w krajobrazie Gdańska.
Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Komunikacji RP, z którego gdańskich zbiorów pochodzą odnalezione maszynopisy, zostało powołane w 1946 roku i nawiązywało do tradycji międzywojennych organizacji technicznych, m. in.: Związku Polskich Inżynierów Kolejowych. Początkowo podstawowym zadaniem SITK RP była odbudowa zniszczonej przez działania wojenne infrastruktury komunikacyjnej, a w następnych latach jej modernizacja i rozbudowa. Do najważniejszych inicjatyw w tym okresie należy zaliczyć odbudowę portów, układów kolejowych, dróg i komunikacji miejskiej, w której członkowie Stowarzyszenia zawsze byli bardzo aktywni i widoczni.
Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Komunikacji RP jest organizacją naukowo-techniczną, która skupia specjalistów ze wszystkich dziedzin transportu: drogowego, szynowego, lotniczego i wodnego. W 27 oddziałach na terenie całej Polski jest zrzeszonych ponad 5 tys. członków, działających w poszczególnych sekcjach branżowych – drogowej, kolejowej, komunikacji miejskiej, lotniczej i samochodowej.
Warto też przypomnieć, że PKM SA regularnie organizuje kolejowe spacery nie tylko wzdłuż swojej linii, ale także szlakiem historycznych śladów kolei na terenie Gdańska: